شباهت عام و مطلق

هو الحق و له الحمد

بین عام و مطلق شباهت وجود دارد؛ مثلا لفظ مطلق بر کلیه مصادیق و افراد خود دلالت می کند و عام هم به همین صورت بر همه افراد خود شمول دارد. برای روشن شدن این شباهت از هر یک مثالی می آوریم :
عام : «همه ی علما را احترام کنید».
مطلق : «عالِم را احترام کنید».
در دو مثال بالا ظاهرا تفاوتی وجود ندارد ولی از نظر قواعد اصول فقه، عام و مطلق متعلق به دو مبحث جداگانه بوده و قواعد و احکام مختص خود را دارند.

تعریف عام

هوالحق و له الحمد

عام عبارت است از لفظی که به مفهوم خود شامل همه مصادیق می‌شود. مانند این جمله : «همه ی دانشمندان به بشریت خدمت کرده اند.» در مقابل آن، خاص به لفظی اطلاق می‌شود که به مفهوم خود شامل همه مصادیق نمی‌شود. به بیان دیگر خاص لفظی است که بر خی از افراد و مصادیق خود را فرا می گیرند. مانند این جمله : « دانشمندان خداشناس به بشریت خدمت کرده اند». در این مثال لفظ «خداشناس» مخصَّص[1] است و باعث تخصیص « دانشمندان» شده است.

عام گاه وصف لفظ به اعتبار مفهومش قرار می‌گیرد و گاه وصف حکم به اعتبار شمول آن نسبت به همه افراد موضوع یا متعلّق و یا      مکلّف. چنان که خاص نیز این گونه است.

ذکر این نکته لازم است که برخی تعریفی دیگر برای عام در نظر دارند و ما در این جا قول مشهور را ذکر کردیم.

---

[1] مخصِّص عبارت از قید، صفت یا عبارتی است که دایره ی شمول عام را محدود می سازد. مانند: «بازداشت افراد ممنوع است مگر به حکم قانون»